Bài viết phân tích xu hướng mới trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán ở Việt Nam hiện nay, cơ hội việc làm và những thách thức đặt ra đối với lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Trên cơ sở đó, nhóm tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm việc trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0.

Đặt vấn đề

Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) giúp những người hành nghề kế toán, kiểm toán có cơ hội tiếp cận được nhiều kiến thức mới, một cách dễ dàng và không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý. Các nhân viên kế toán, kiểm toán có năng lực chuyên môn đều mong muốn có thể thực hiện công việc của mình ở đâu trên toàn thế giới, miễn đáp ứng đủ điều kiện.

Ngày nay, vị thế của kế toán Việt Nam ngày càng được đề cao khi Hiệp định khung về thừa nhận lẫn nhau trong lĩnh vực kế toán đã được ký kết giữa 10 nước ASEAN tại Hội nghị Bộ trưởng kinh tế ASEAN lần thứ 10 diễn ra vào tháng 8/2011. Để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực kế toán trong thời kỳ hội nhập (đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng nhiều các hiệp định thương mại tự do), đòi hỏi người làm kế toán phải trau dồi các nghiệp vụ chuyên ngành của chương trình, có kỹ năng thực hành kế toán, khả năng sử dụng ngoại ngữ trong giao tiếp, thái độ tích cực và chuyên nghiệp trong công việc, các kỹ năng mềm cần thiết như: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng trình bày, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng quản lý thời gian… Thực tiễn này cũng đặt ra yêu cầu, các trường cao đẳng, đại học, viện nghiên cứu có chuyên ngành kế toán phải mở rộng hợp tác liên doanh với các cơ sở của nước ngoài, qua đó, người học có nhiều thuận lợi trong học tập, áp dụng kinh nghiệm, nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng chuyên môn.

Xu hướng mới trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán

Kết quả điều tra năm 2016 của Hiệp hội Kế toán công chứng Anh Quốc (ACCA) về kế toán chuyên nghiệp tương lai diễn ra ở 22 quốc gia trên toàn cầu (trong đó có Việt Nam) cho thấy: Về các xu hướng dự kiến có tác động cao nhất trong 3 – 10 năm tới, có tới 55% số người được khảo sát trả lời cho rằng, sự phát triển của hệ thống kế toán tự động được đánh giá tác động cao nhất trong các xu hướng, bên cạnh xu hướng như hài hòa chuẩn mực kế toán (42%), sự xâm nhập của điện toán đám mây trong kinh doanh (41%), sự biến động kinh tế (42%)…

Kế toán bao gồm các giai đoạn như: Thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin. Tuy nhiên, dưới xu hướng công nghệ 4.0 hiện nay, tất cả các giai đoạn này đều có thể được máy móc thay thế. Lúc này, kế toán viên phải là người hiểu về công nghệ, sử dụng thành thạo công nghệ trong thực hành công việc của mình. Như vậy, mỗi cá nhân, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán phải ý thức được tầm quan trọng của công nghệ để ứng dụng cho phù hợp xu thế, tiết kiệm nguồn lực và gia tăng hiệu quả công việc.

ACCA đã tiến hành nhiều cuộc điều tra nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu chung cho thấy, để tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên số, kế toán viên, kiểm toán viên tương lai không chỉ cần các yếu tố như sự thông minh, chỉ số cảm xúc mà phải bổ sung thêm các yếu tố cần thiết cho sự phát triển nghề nghiệp như kỹ năng công nghệ, tầm nhìn… Đặc biệt, Báo cáo nghiên cứu “Kế toán viên chuyên nghiệp trong tương lai – Những nhân tố dẫn đến sự thay đổi và kỹ năng tương lai” ACCA công bố năm 2016 cũng cho thấy, trong kỷ nguyên số, mỗi kế toán chuyên nghiệp sẽ được phản ánh năng lực và kỹ năng trên 7 lĩnh vực: Kỹ năng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, kinh nghiệm, trí thông minh, kỹ năng kỹ thuật số, khả năng sáng tạo, chỉ số cảm xúc và tầm nhìn.

Cơ hội và thách thức đối với lĩnh vực kế toán, kiểm toán trong Cách mạng công nghiệp 4.0

Về cơ hội

CMCN 4.0 đã và đang mang tới nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra những thách thức cho các cá nhân, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Đặc biệt, đối với những người đã, đang và sẽ hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán, có 2 điểm mấu chốt phải ý thức để thay đổi, đó là khả năng công nghệ và khả năng đưa ra phán đoán nhận định (tầm nhìn). Bên cạnh, năng lực chuyên môn là đạo đức nghề nghiệp.

Khi mọi công việc đều có thể xử lý bằng công nghệ thì đạo đức nghề nghiệp trở thành yếu tố cần thiết hơn bao giờ hết, có như vậy mới có thể xây dựng và xác định hình ảnh chân thực của doanh nghiệp (DN). Chỉ có những kế toán viên có đạo đức nghề nghiệp, tôn trọng sự thật mới có khả năng tạo dựng giá trị chân thực cho cổ đông để các cổ đông tiếp tục đầu tư vào DN. Chỉ có những kiểm toán viên có đạo đức nghề nghiệp mới giúp nhà đầu tư xác định hướng đi ít rủi ro và nhiều cơ hội, giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của công chúng.

Vì vậy, để tận dụng tốt các cơ hội, trước hết, mỗi kế toán, kiểm toán viên phải nắm rõ được nguyên tắc ứng xử trong lĩnh vực chuyên môn, để biết hành vi đó là đúng hay không đúng chuẩn mực, nguyên tắc đề ra và phải hiểu được những kiến thức cơ bản nhất, sau đó mới có thể tiến đến những kiến thức cao hơn trong tiến trình trở thành các kế toán – kiểm toán viên chuyên nghiệp.

Muốn làm được điều này, những người làm trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán phải am hiểu kiến thức chuyên môn nền tảng, trau dồi kinh nghiệm, thường xuyên cập nhật những văn bản, chính sách mới trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán; Giữ vững đạo đức nghề nghiệp, đặt lợi ích công chúng lên trên lợi ích bản thân… Hơn nữa, công tác kế toán và kế toán quản trị cũng đang giữ vai trò ngày càng quan trọng trong CMCN 4.0, giúp DN điều tiết hoạt động kinh doanh trong hiện tại và cả tương lai. Công việc kế toán có thể được thực hiện tự động hóa nhưng các DN cũng cần con người để kiểm tra, phân tích, thậm chí đưa ra những đánh giá cho tình hình tài chính hiện tại và tương lai. Tùy theo từng cấp độ mà nhà tuyển dụng trả lương cho nhân viên của mình.

Một kế toán, kiểm toán viên biết nắm bắt thời cơ là người không chỉ bồi dưỡng cho mình kỹ năng chuyên môn, có khả năng sử dụng công nghệ cho công việc mà còn có tầm nhìn, có đạo đức nghề nghiệp cùng khả năng sáng tạo, nhạy bén và thông minh. Bên cạnh đó, mỗi kế toán, kiểm toán viên hiện tại và tương lai cần bồi dưỡng cho mình cách sử dụng trí tuệ nhân tạo (sử dụng công nghệ) cho công việc của mình, từ đơn giản như ứng dụng hàm excel cho tới các phần mềm kế toán, phần mềm quản trị, phân tích… đến việc bảo mật thông tin cho chính DN và chính khách hàng của mình. Thêm vào đó, kế toán, kiểm toán viên cần bồi dưỡng kiến thức và vận dụng khả năng nhìn nhận vấn đề thuộc kế toán quản trị trong DN, bên cạnh xu thế kế toán tài chính như hiện nay. Đây là lĩnh vực giúp gia tăng lợi ích đầu tư cho chính DN. Ngoài ra, phương tiện không thể thiếu giúp kế toán, kiểm toán viên vươn xa phạm vi hoạt động của mình đó là ngôn ngữ quốc tế. Đối với lĩnh vực kế toán, kiểm toán, ngôn ngữ đem lại giá trị lợi ích tăng thêm không chỉ dừng lại ở ngôn ngữ giao tiếp, mà còn cả kiến thức chuyên môn mang tầm quốc tế.

Do vậy, cơ hội sẽ ngày càng mở rộng cho đội ngũ kế toán, kiểm toán viên đạt chuẩn quốc tế, được công nhận hoạt động ở nhiều nước trên thế giới như: ACCA, Chương trình đào tạo kế toán quản trị Hoa Kỳ… Những chứng chỉ này có thể giúp kế toán – kiểm toán viên mở rộng tối đa phạm vi hoạt động của mình, nâng cao khả năng cạnh tranh nguồn nhân lực trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán của Việt Nam.

Đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ kế toán, kiểm toán, tư vấn tài chính, trong xu thế toàn cầu, đầu tư vượt xa phạm vi quốc gia, kế toán, kiểm toán viên chuyên nghiệp phải có tầm nhìn, đánh giá được năng lực tài chính một cách trung thực, bảo toàn các nhà đầu tư. Các công ty cung cấp dịch vụ tư vấn tài chính buộc phải thay đổi để không bị rơi vào gián đoạn, hay có thể bị loại khỏi thị trường khi họ không khai thác được giá trị mà kỷ nguyên số mang lại.

Những dịch vụ mang tính cơ bản, dễ thực hiện như dịch vụ kế toán, cung cấp thông tin tài chính dạng số liệu cơ bản mang lại lợi nhuận thông thường, nhưng riêng các dịch vụ có tính nâng cao như cung cấp dữ liệu phân tích tài chính, tư vấn chuyên sâu… mới là nguồn mang lại lợi nhuận cao cho DN. Như vậy, dữ liệu lớn, internet, công nghệ đang mang tới một thị trường toàn cầu cho các DN hoạt động trong lĩnh vực này, đặc biệt là các DN có chất lượng nhân viên, chất lượng dịch vụ mang tầm quốc tế.

Về thách thức

Trong thời kỳ CMCN 4.0, lĩnh vực kế toán, kiểm toán đứng trước những khó khăn, thách thức sau:

Thứ nhất, sự vướng mắc trong áp dụng chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, tự do thương mại và cạnh tranh bình đẳng, thông tin tài chính đòi hỏi phải minh bạch, tin cậy và được trình bày theo chuẩn mực quốc tế. Hơn nữa, trong giai đoạn khởi phát, với việc tạo ra cấu trúc mới của nền kinh tế dựa trên ứng dụng công nghệ cao, mạng lưới internet, trí tuệ nhân tạo, robot thông minh, công nghệ blockchain, điện toán đám mây, kỹ thuật số… cuộc CMCN 4.0 đã tác động nhất định đến chu trình và phương pháp kế toán, kiểm toán.

Chuẩn mực Kế toán Việt Nam – VAS (gồm 26 chuẩn mực) mặc dù đã được xây dựng theo các chuẩn mực kế toán quốc tế – IAS và phù hợp với đặc điểm nền kinh tế cũng như tình hình DN Việt Nam, tuy nhiên, giữa VAS và IAS/IFRS (chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế) hiện nay vẫn còn một khoảng cách đáng kể, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hội nhập của kế toán, kiểm toán Việt Nam. Sự khác biệt lớn nhất giữa 2 hệ thống này được biểu hiện cụ thể ở nhiều khoản mục trên báo cáo tài chính lập theo IFRS được đánh giá theo giá trị hợp lý hoặc giá trị có thể thu, nhưng lập theo VAS lại ghi là theo giá gốc. Điều này làm cho giá trị tài sản và nợ phải trả của DN chưa phản ánh đúng như diễn biến thực tế của thị trường…

Ủy ban Chuẩn mực kế toán quốc tế thống kê, hiện nay, có 116/140 quốc gia được khảo sát đã yêu cầu các công ty niêm yết áp dụng IFRS, số còn lại cũng đã cho phép áp dụng IFRS. Các tổ chức có tác động quan trọng đến nền kinh tế thế giới như: G20, Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ quốc tế, Hội đồng Ổn định Tài chính quốc tế và Tổ chức Quốc tế các Ủy ban Chứng khoán đã ủng hộ và hỗ trợ việc áp dụng IFRS trên toàn cầu. Trong khi đó, Việt Nam vẫn là 1 trong 10 nước đứng bên ngoài cam kết này. Do vậy, về lâu dài, cần thống nhất VAS và IFRS, nếu muốn “nói chung một ngôn ngữ kế toán với thế giới”, thúc đẩy môi trường kinh doanh, tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư…

Thứ hai, sự thiếu hụt nguồn lao động chất lượng cao trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán

Nhiều ý kiến cho rằng, nguồn nhân lực kế toán, kiểm toán của Việt Nam tuy đã sẵn sàng hội nhập nhưng số lượng và chất lượng mang tầm quốc tế vẫn là vấn đề cần cải thiện. Tính đến năm 2016, Việt Nam có khoảng 4 nghìn kế toán viên, kiểm toán viên có chứng chỉ hành nghề (chiếm 2% trong tổng số 196 nghìn kế toán viên, kiểm toán viên toàn khu vực ASEAN); Có 150 DN cung cấp dịch vụ kiểm toán, phục vụ trên 40 nghìn khách hàng (bao gồm DN trong và ngoài nước) và trên 100 tổ chức cung cấp dịch vụ kế toán với trên 10 nghìn lao động.

Thực tế này cho thấy, Việt Nam không chỉ ít về số lượng mà đội ngũ người làm kế toán, kiểm toán còn yếu về chuyên môn. Để khắc phục tình trạng này, việc đào tạo kế toán, kiểm toán mặc dù đã được quan tâm nhưng số lượng kế toán viên, kiểm toán viên đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế, có đủ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn làm việc trong môi trường cạnh tranh hiện nay vẫn còn là vấn đề đáng lo ngại. Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam thống kê, có tới 2/3 sinh viên tốt nghiệp ngành Kế toán, Kiểm toán chưa đáp ứng nhu cầu của các nhà tuyển dụng xét trên nhiều khía cạnh.

Thứ ba, các kỹ năng mềm của kế toán viên, kiểm toán viên còn yếu

Khảo sát của tổ chức tuyển dụng Navigos Search cho thấy, nhu cầu sử dụng ngôn ngữ quốc tế, khả năng làm việc nhóm, khả năng giao tiếp, lối tư duy phản biện – giải quyết vấn đề ngày càng được chú trọng. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Viện Khoa học Lao động và Xã hội, người lao động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán đã qua đào tạo của Việt Nam mặc dù được đánh giá là nhanh nhẹn, sáng tạo và có thể đáp ứng được nhu cầu… nhưng lại thiếu và yếu kỹ năng mềm (như làm việc theo nhóm, ngoại ngữ, tư duy phản biện, sáng tạo, tuân thủ công nghệ…), tính tuân thủ kỷ luật chưa nghiêm…

Thứ tư, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bảo mật còn hạn chế

 Tại Việt Nam, công tác kế toán, kiểm toán hiện nay chủ yếu được thực hiện trên hồ sơ, giấy tờ. Trong khi CMCN 4.0 lại chuyển hóa toàn bộ các dữ liệu đó thành thông tin điện tử, vừa đa dạng, vừa khó nắm bắt. Do vậy, về lâu dài, nếu kế toán viên, kiểm toán viên không am hiểu về công nghệ, sẽ khó khăn trong thực hiện các công việc chuyên môn. Khảo sát thực tế cho thấy, kiến thức, sự hiểu biết, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của các kế toán viên, kiểm toán viên hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đồng đều; Công tác đào tạo cũng chỉ mới dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức nền, chưa chuyên sâu, đa ngành, nhất là đối với những kiến thức mang tính đặc thù công nghệ, bảo mật và trí tuệ nhân tạo…

Đề xuất, kiến nghị

Để tận dụng tốt những cơ hội và kịp thời khắc phục những hạn chế, thách thức của ngành nghề kế toán, kiểm toán trước bối cảnh CMCN 4.0, cần triển khai các giải pháp sau:

Về phía cơ quan quản lý

Thứ nhất, tập trung, rà soát, hoàn thiện các văn bản pháp lý trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán. Theo đó, đến năm 2020, cần ban hành Chuẩn mực VAS/VFRS theo hướng cập nhật và tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Đến năm 2025, áp dụng IFRS theo 3 cấp độ: Các công ty có lợi ích công chúng thực hiện IFRS nguyên mẫu; các công ty khác áp dụng VAS/VFRS; DN nhỏ và vừa thực hiện chế độ kế toán dành cho DN nhỏ và vừa. Việc áp dụng hoàn toàn IFRS sẽ giúp kế toán, kiểm toán Việt Nam mở ra một thời kỳ mới làm thay đổi cách thức ghi nhận, đo lường và trình bày các yếu tố của báo cáo tài chính.

Thứ hai, đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin một cách đồng bộ, kịp thời, đáp ứng xu thế phát triển của hệ thống số toàn cầu. Trong đó, chú trọng xây dựng hệ thống an ninh mạng, bảo mật cao thông tin dữ liệu kế toán, kiểm toán. Bên cạnh đó, nghiên cứu và vận dụng một cách hiệu quả, phù hợp các phương pháp kiểm toán, kể cả phương pháp cơ bản và phương pháp kỹ thuật, nhất là các phương pháp thu thập, đánh giá bằng chứng kiểm toán, các phương pháp phân tích kỹ thuật trong bối cảnh nghề kế toán sử dụng chứng từ điện tử, công nghệ blockchain, điện toán đám mây…

Thứ ba, có chính sách ưu đãi, hỗ trợ DN đào tạo nguồn nhân lực kế toán, kiểm toán cũng như định hướng và khuyến khích chuyển dịch lao động trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN.

Thứ tư, tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế, không ngừng phát triển các thị trường dịch vụ kế toán, kiểm toán lành mạnh, bền vững; Phát triển các hoạt động dịch vụ kế toán, kiểm toán theo xu hướng phát triển của các nước trong khu vực và quốc tế, tạo dựng và mở rộng giao lưu nghề nghiệp.

Về phía các tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kế toán, kiểm toán

Phát triển đội ngũ nhân viên lành nghề, am hiểu sâu về chuyên môn và có khả năng hội nhập; Tăng cường công tác đào tạo phát triển các kỹ năng mềm hiệu quả, hoạt động nhóm tích cực và sử dụng thành thạo công nghệ số theo nhu cầu thị trường…

Về phía các cơ sở đào tạo

– Cần thay đổi quan điểm đào tạo theo hướng xuất phát từ những gì mình có, mà phải xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn (đó là cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cao cho xã hội).

– Chú trọng xây dựng chương trình đào tạo chuyên ngành kế toán, kiểm toán phù hợp với xu thế phát triển thế giới. Muốn vậy, các cơ sở đào tạo nên rà soát lại chương trình đào tạo chuyên ngành kế toán, kiểm toán, phù hợp với chương trình đào tạo của các hội nghề nghiệp nhằm hướng đến sự thừa nhận lẫn nhau giữa các cơ sở đào tạo về chuyên môn và bằng cấp, chứng chỉ.

Tại Việt Nam, từ năm 2011, Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh đã ký hợp tác với ACCA về chương trình đào tạo kế toán cho sinh viên, theo đó sẽ đưa 5/14 môn học của ACCA vào nội dung đào tạo cho sinh viên năm 3 và năm 4 Khoa Kế toán – Kiểm toán dưới sự hỗ trợ giáo trình và giảng viên từ Trung tâm Đào tạo Smart Train…

– Phát triển nội dung đào tạo giúp sinh viên sau khi ra trường thích ứng kịp thời với thời đại công nghệ số. Ngoài giảng dạy kiến thức chuyên môn, cần tập trung đào tạo các kỹ năng cần thiết như: Kỹ năng giao tiếp hiệu quả, làm việc ở nhiều nhóm khác nhau; kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề trên cơ sở tôn trọng đạo đức nghề nghiệp.

– Chuyển từ phương pháp giảng dạy truyền thống sang ứng dụng phương pháp giảng dạy tích cực; Phát triển việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, lấy người học làm trung tâm.

– Thiết lập mối quan hệ giữa các cơ sở đào tạo với các DN trong và ngoài nước. Trong thời đại CMCN 4.0, việc thiết lập các mối quan hệ với các DN ngày càng mở rộng không chỉ với các đơn vị trong nước mà cả ngoài nước, bởi điều đó giúp cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu được gắn kết, giải quyết những vấn đề của thực tiễn, đáp ứng tốt yêu cầu của DN.

Về phía kế toán và kiểm toán viên

Trong cuộc CMCN 4.0, mỗi cá nhân hoạt động trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán cần ý thức được tầm quan trọng của công nghệ để ứng dụng vào công việc, tiết kiệm nguồn lực và gia tăng hiệu quả công việc. Phương tiện không thể thiếu đối với mỗi kế toán, kiểm toán viên là ngôn ngữ quốc tế. Cơ hội sẽ ngày càng mở rộng cho những đội ngũ kế toán – kiểm toán viên đạt chuẩn quốc tế, được công nhận hoạt động ở nhiều nước trên thế giới như: ACCA, Chương trình đào tạo kế toán quản trị Hoa Kỳ, CIA… Những chứng chỉ này có thể giúp kế toán – kiểm toán viên Việt Nam mở rộng tối đa phạm vi hoạt động của mình, nâng cao khả năng cạnh tranh nguồn nhân lực trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán của Việt Nam.

Kết luận

Với trí tuệ nhân tạo, các chuyên gia kinh tế dự báo, nhiều ngành nghề có nguy cơ sẽ biến mất vì xu hướng tự động hóa. Trí tuệ nhân tạo có thể thay thế những công việc thủ công của kế toán, kiểm toán như thu thập, xử lý, tính toán số liệu nhưng những công đoạn như phân tích, tìm nguyên nhân đưa ra giải pháp cho từng tình huống cụ thể, thậm chí những tình huống chưa từng xảy ra… thì luôn cần có sự tham gia của con người. Tuy nhiên, trí tuệ nhân tạo dù không thay thế được con người nhưng nó đang làm thay đổi môi trường, hoàn cảnh làm việc của kế toán, kiểm toán.

Tóm lại, dưới sự tác động của cuộc CMCN 4.0, đòi hỏi nhân lực ngành kế toán phải có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng tốt và thích ứng với sự thay đổi của công nghệ và toàn cầu hóa. Do vậy, sự hỗ trợ của các Hiệp hội nghề nghiệp, các DN cũng như chính sách quản lý phù hợp của Nhà nước sẽ góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Kế toán của Việt Nam cũng như nâng cao tính cạnh tranh bền vững lâu dài của nhân lực ngành kế toán Việt Nam trong cuộc CMCN 4.0 hiện nay và tương lai về sau.

Theo Phan Nguyễn Hoàng Chánh và TS. Lê Đức Thắng, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh (tapchitaichinh)