Tiền là một phần hành thường được giao cho các bạn trợ lý kiểm toán mới vào nghề hoặc kể cả những bạn sinh viên thực tập nếu khối lượng công việc ở các phần hành khác nhiều. Thực tế thì ở phần hành này không có quá nhiều sai sót vì nó là tiền, bởi vì sẽ có nhiều người kiểm soát chéo nhau, hoặc ngân hàng chính là nơi kiểm soát tiền đáng tin cậy nhất.

Tuy nhiên, rủi ro ở đây không phải là sai sót mà là do gian lận (kế toán, thủ quỹ thông đồng rút quỹ, hay kể cả giám đốc, kế toán liên kết để tham ô tài sản tiền là câu chuyện không hề hiếm gặp và xuất hiện rất nhiều trên các mặt báo.

1. Trước khi tiến hành các thủ tục kiểm toán, chúng ta cần thu thập những tài liệu sau:

  Sổ cái, số chi tiết tài khoản tiền;
   Sổ phụ, sổ quỹ, biên bản kiểm quỹ;
   Các chứng từ thu chi tiền mặt và tiền gửi ngân hàng. 

2. Các thủ tục đối với kiểm toán phần hành tiền: 

• Chứng kiến kiểm kê (Physical observation)

Bạn có thể hiểu đơn giản là ngồi quan sát việc đếm tiền của thủ quỹ. Nhưng không được phép động vào tiền để tránh trường hợp bị liên đới trách nhiệm trong trường hợp mất mát, sai sót.

Sau khi chứng kiến kiểm kê, bạn sẽ lấy biên bản kiểm kê bao gồm các chữ kí của kế toán trưởng, thủ quỹ còn bạn là người chứng kiến kiểm kê.

• Đối chiếu số dư (Reconciliation)

Phần này bạn sẽ cần lấy số dư mà kế toán ghi trên sổ kế toán, để lọc trên bảng cân đối thử ra từng tài khoản. Sau đó so sánh với số dư trên Sổ phụ ngân hàng, chính là bảng kê giao dịch mà các ngân hàng gửi cho mình hàng tháng. Đối chiếu xong thì bạn ghi nhận vào file rồi kiểm tra xem có sai gì không.

• Thủ tục đánh giá lại (Revaluation)

Đây là thủ tục quy đổi các số dư ngoại tệ ra đồng Việt Nam để lên Báo cáo tài chính. Phần này bạn truy cập lên trang Web của các ngân hàng để lấy tỷ giá mua vào (không lấy tỷ giá bán ra). Lấy phần ngoại tệ nhân với tỷ giá quy đổi rồi so sánh đối chiếu với số dư đã ghi nhận của kế toán để tìm ra các sai sót trọng yếu.

• Thủ tục gửi thư xác nhận (Confirmation)

Bạn cần lấy số dư trên sổ, tên và địa chỉ của các ngân hàng nơi doanh nghiệp mở tài khoản. Sau đó điền thông tin rồi gửi thư xác nhận đi, và chờ ngày thư về sau đó đối chiếu với các ghi nhận kế toán.

Trường hợp gửi thư xác nhận đến lận thứ 3 nếu vẫn không nhận được hồi âm, bạn có thể xem xét mức trọng yếu của mục đó để đưa ra quyết định có thể bỏ qua hay lựa chọn các thủ tục khác thay thế.

• Thủ tục cut-off (Test Cut-off)

Bạn sẽ lấy sổ kế toán rồi lọc ra những giao dịch giữa hai ngân hàng với nhau vào những ngày cuối năm nay và đầu năm sau. Sau đó bạn đối chiếu giao dịch với sao kê ngân hàng để xem chúng có bị ghi nhận nhầm giữa hai năm hay không.

• Một số thủ tục phân tích cơ bản khác:

   Giải thích các biến động số dư tài khoản tiền mặt. Điều tra và giải thích nguyên nhân.
   Kiểm tra số tổng các khoản thu và chi theo tháng. Đảm bảo các nghiệp vụ chi tiết phù hợp với số dư mỗi tháng. Điều tra bất kỳ những thay đổi đáng kể.
   Kiểm tra những thay đổi về số dư tiền gửi ngân hàng trong kỳ và xem xét tính hợp lý dựa trên thông tin khác. Giải thích những biến động bất thường.
   Đối chiếu khớp đúng số dư đầu kỳ với sổ sách năm trước.
   Lập bảng điều giải số dư cuối kỳ trên sổ sách kế toán và so sánh với giấy báo ngân hàng..
   Thực hiện thử nghiệm khoá sổ đúng kỳ chọn mẫu nghiệp vụ tiền mặt và các khoản tiền đang chuyển trước và sau ngày kết thúc niên độ.
   Kiểm tra các nghiệp vụ thu chi tiền có số phát sinh lớn xảy ra gần ngày kết thúc niên độ.

3. Một số lưu ý trong quá trình thực hiện phần hành tiền:

   Kiểm tra hệ thống kiếm soát nội bộ để tránh trường hợp gian lận.
   Xem xét thêm một số nghiệp vụ bất thường như có khoản chi tiền mặt nào lớn so với mức trọng yếu không. Hoặc có nghiệp vụ nào chuyển khoản ra vào từ một tài khoản cá nhân không.
   Khi gửi thư xác nhận thì kiểm toán viên sẽ tự gửi và phải gửi quay lại bằng địa chỉ của Công ty kiểm toán. Không gửi qua khách hàng.

4. Bài tập tham khảo

Thực hiện kiểm toán Báo cáo tài chính cho niên độ kết thúc ngày 31/12/2017 của công ty APT đối với tài khoản tiền gửi ngân hàng như sau:

Tài khoản	31/12/2016	31/12/2017
VND	382.000.000	233.100.000
USD	10.000.000.000	10.350.000.000

Thư xác nhận của ngân hàng đến ngày 31/12/2017 có số dư tài khoản tiền gửi ngân hàng như sau:
Tài khoản 1121 (VND): 233.100.000
Tài khoản 1122 (USD): 460.000
Số dư đầu kỳ đã được kiểm toán bởi công ty EY Việt Nam. Biết rằng tỷ giá USD ngày 31/12/2017 là 22.665đ/USD và tỷ giá sổ sách là 22.500đ/USD

Tìm hiểu thông tin khóa học Kiểm toán thực hành – Nền tảng đầu tiên cho Kiểm toán viên tương lai:
   https://apt.edu.vn/chuong-trinh/kiem-toan-thuc-hanh/gioi-thieu-kiem-toan-thuc-hanh/